حجاب و حکمت آن 

۳۶۵ روز در صحبت قرآن، نوشته استاد حسین محی‌الدین الهی قمشه‌ای، کتاب چهارم از مجموعه کتاب‌های جوانان و فرهنگ جهانی است. این مجموعه با هدف شناساندن فرهنگ و ادبیات به جوانان اولین بار سال ۱۳۹۰ به همت نشر سخن تدوین منتشر شده است.

کتاب «۳۶۵ روز در صحبت قرآن» ۳۶۵ قطعه کوتاه و بلند از قرآن برای آشنایی جوانان با تعلیمات فراگیر قرآن انتخاب شده و کوشش شده است که این گنجینه تصویری از ابعاد گوناگون کلام آسمانی برای مخاطب ترسیم کند.

این کتاب، تفسیر در معنی اصطلاحی کلمه مانند تفاسیری چون کشاف و مجمع البیان و امثال آن نیست، بلکه بیشتر انعکاسی از کتاب وحی در ادب عرفانی فارسی و اسلامی است و نگاهی دارد به قرآن از دیدگاه ادبی، زیباشناسی و اخلاقی، اجتماعی و عرفانی.

گروه اندیشه ایکنا به منظور بهره‌مندی مخاطبان خود از این گنجینه قرآنی و ادبی اقدام به انتشار قطعه‌‎هایی از کتاب «در صحبت قرآن» کرده است. دویست و بیست و چهارمین قسمت از تحفه این کتاب با عنوان «حجاب و حکمت آن» تقدیم مخاطبان گرامی می‌شود.

يَا أَيُّهَا النَّبِيُّ قُلْ لِأَزْوَاجِكَ وَبَنَاتِكَ وَنِسَاءِ الْمُؤْمِنِينَ يُدْنِينَ عَلَيْهِنَّ مِنْ جَلَابِيبِهِنَّ ذَلِكَ أَدْنَى أَنْ يُعْرَفْنَ فَلَا يُؤْذَيْنَ وَكَانَ اللَّهُ غَفُورًا رَحِيمًا ﴿۵۹احزاب﴾

ای رسول ما، با همسران و دخترانت و زنان اهل ایمان بگو که جیب گریبان خود را به دستاری که بر سر دارند بپوشانند. این کار برای آنان بهتر است که به عفت و حرّیت شناخته شوند و از تعرّض و جسارت مردمان (هوسناک) آزار نبینند و خداوند بسیار آمرزنده و مهربان است(59). 

زهی حجاب و لباس و پوشش که خداوند از آسمان همچون هدیه‌ای برای بنی آدم فرستاده و برکتها و لطایف بی‌شمار در آن نهاده است (اعراف26) که به خصوص زنان را از آن بهره‌ای به تمام است. نخست حفظ حرمت و سلامت ایشان است که مورد تعرض و تجاوز انسان نامحرمی که از حریم انسانیت دور است قرار نگیرند و خداوند خواسته است که زنان در جامعه چنان ظاهر شوند که ظاهرشان از محجوبیت و پاکدامنی آنها خبر دهد و کسی را به این طمع نیندازد که به ساحت آنان تعرضی کند و آزاری رساند و حدود احراز این مقصود ممکن است در جوامع گوناگون و زمان‌های گوناگون به تفاوت باشد و آن بر اجتهاد دانشمندان حقیقی و صاحب نظران اسلامی است که زنان و دختران را متناسب با هر زمان و مکان و موقعیت بر مبنای پیام کلی آیات الهی راه مناسبی برای حفظ آنها از تعرض پیشنهاد کنند. 

مولانا در مثنوی تمثیل زیبایی آورده است که وضعیت ارتباط زن و مرد را بیان می‌کند و آن تمثیل این است که اگر زن را آتشی فرض کنیم که می‌تواند وجود مرد را گرم کند و شهوت را آبی در نظر گیریم که می‌تواند در شرایط خاص آن آتش را خاموش کند یا بدان گرم شود، آنگاه باید گفت که اگر این آتش و آب بی‌هیچ حجاب با هم مواجه شوند آب آتش را خاموش می‌کند بدون آنکه خود از آن گرم شود اما اگر دیگی میان این آب و آتش حایل شود آتش آب را گرم می‌کند و آب آتش را فرود نمی‌نشاند، به گفته مولانا: 

آب، آتش را نشاند از لهیب
زو همی جوشد چو شد اندر حجیب 
چونکه دیگی حایل آمد هر دو را
نیست کرد آن آب را کردش هوا 

حجاب و لباس، دو خدمت اساسی به زنان می‌کند یکی مصونیت از تعرض آن کس که نامحرم است و در حریم محبت نیست چنانکه هوای سرد و آفتاب گرم و گرد و غبار و آلودگی نیز با بدن نامحرم هستند و همه به خصوص خانم‌ها که به عالم لطافت نزدیک‌ترند توصیه شده است که خود را از آنها بپوشانند و دیگر حفظ محبوبیت زن که به سبب آشنایی و دسترسی بیش از حد از رونق و مطلوبیت می‌افتد. حدی را باید حفظ کرد که هر دو امتیاز به زنان داده شود. به قول سعدی: 

دیدار می‌نمایی و پرهیز می‌کنی
بازار خویش و آتش ما تیز می‌کنی 

کلمه هوا در تمثیل مولانا همچنین به معنی عشق است و مقصود این است که در اثر آن حجاب، آتش ایجاد عشق می‌کند که همان هواست. بدین بیان اگر زن و مرد به کلی از هم دور باشند، آب در جایی و آتش در جایی دیگر، گرما و عشقی حاصل نمی‌شود و اگر بی‌هیچ حجابی و محدودیتی در کنار هم قرار گیرند باز عشقی و هوایی پدید نمی‌آید اما اگر زن و مرد در فضاهای گوناگون اجتماعی همچون دانشگاه و نمایشگاه‌های هنری و محافل موسیقی و تئاتر کنار هم و در مصاحبت یکدیگر باشند اما حجابی بین آنها قرار گیرد از محجوبیت و پاکدامنی و تعهد اخلاقی هر دو بیشترین بهره را از موهبت وجود یکدیگر خواهند برد، به خصوص این شیوه آشنایی در محیط عمومی و امن و بی‌خیال برای انتخاب همسر سودمند است و می‌تواند جایگزین شیوه دیرینه آشنایی از راه خواستگاری گردد.